|
Önce şunu söyleyeyim, vegan bebekler, en az diğer bebekler kadar sağlıklı olur, normal bir gelişme gösterirler ve oldukça aktiftirler. (Bazıları daha akıllı olduklarını da iddia ediyor ancak elimde bu konuda literatür yok.) Çocuğunu vegan besleyen bir annenin aynı vegan hamileler gibi (bakınız: hamilelikte vegan beslenme) bilinçli olması, temel besin maddeleri ve vitaminler hakkında yeteri kadar bilgili olması çok önemlidir.
Vegan olsun olmasın fark etmez, bebekler için en iyi-en kaliteli-en güvenilir besinin anne sütü olduğunu hepimiz biliyoruz. Annesi vegan olan bebekler daha şanslı çünkü vegan/vejetaryen annelerin sütü besinlerle geçen toksik kimyasallar (pestisitler) açısından diğer annelerin sütlerine göre daha güvenlidir (1).
Vegan beslenme söz konusu olduğunda anne sütünün önemi daha da artar. Çocuğunu vegan beslemek isteyen bir annenin ne yapıp edip en az altı ay tercihan 2 yıl süreyle çocuğunu emzirmesi çok önemlidir. Meme emen bebeklerin protein, yağ, karbonhidrat gibi temel besin maddeleriyle birlikte vitamin ihtiyaçları da mükemmelen karşılanmış olur, aynı zamanda enfeksiyonlardan ve alerjiden koruyucu antikorları da almış olurlar.
Emziren vegan annelerin üç hususa özellikle dikkat etmesi gerekir.
1- Sütün yeterli olduğundan ve bebeğinizin yeterli gelişimi gösterdiğinden emin olun. Dikkat! Bebeğinizin gelişimini inek sütünden yapılmış mamalarla beslenen bebeklerle kıyaslamayın. Hayvansal sütlerden yapılmış mamalarla beslenen bebekler anne sütüyle beslenen bebeklerden daha iri ve tombik olurlar. Aslında bu sağlıklı bir büyüme değildir ve ileride bazı kronik hastalıklara zemin hazırlayabilir. (İnek sütünden yapılmış mamaların olumsuz etkilerini bir başka yazıda ele alacağım.) Vegan bebek ve çocukların vegan olmayanlar kadar gelişmediğini gösteren çalışmalar (2) olmakla birlikte vegan çocukların vegan olmayanlarla aynı hızda ve oranda büyüdüğünü gösteren çalışmalar da vardır (3). Vegan çocuklarla ilgili bazı çalışmalara yakından bakıldığında, 20-30 yıl öncesinin teknolojisi ve imkanlarıyla bebeklerin beslenmesine yeteri kadar özen gösterilemediği (örneğin sadece meyve ağırlıklı ek beslenme yapıldığı) görülmektedir. Bu arada anne sütüyle beslenen bebeklerin de inek sütü temelli mamalarla beslenen bebekler kadar hızlı büyümediklerini sakın unutmayın. Bebeklerinizin büyüme hızını kontrol ederken dünya sağlık örgütünün anne sütüyle beslenene bebeklerin gelişimini değerlendirmek için hazırladığı “büyüme kartı ölçeğini” kullanın (4).
2- Bebeği güneşlendirmeyi ihmal etmeyin. Alt beziyle günde 5-10 dakika veya elbisesiyle elleri yüzü açık olacak şekilde haftada toplam 2 saat güneşe tutmanız D vitamini ihtiyacını karşılar (9). Yeteri kadar güneşlenmediğini düşünüyorsanız, günde 400 IU d vitamini takviyesi ihtiyacını karşılayacaktır (5).
3- Bebek B12 vitaminini anne sütünden alır, sizin B12 eksikliğiniz olursa bebek de yeteri kadar B12 alamaz. Bu yüzden gün aşırı bir adet dilaltı B12 vitamini almayı ihmal etmeyin. Vitamin almıyorsanız bebeğinize günde 0.4-0.5 mcg olacak şekilde B12 vitamini takviyesi verin.
4-Vegan olsun veya olmasın anne sütündeki demirin 6 aydan sonra bebeğin ihtiyacını karşılamayacağı kabul edilir. Bu nedenle bebeğin 4 aydan sonra günde kilogram başına 1 mg demir takviyesi alması uygun olur (6).
Şurası bir gerçek ki günümüzde pek az anne çocuğunu bir - iki yıl emziriyor. Genetik yapı, stres, annenin çalışma ve yaşam şartları, yanlış emzirme gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak anne sütü zamanla azalıp kesilebiliyor. Bu gibi durumlarda sütün yanında ek gıda vermek kaçınılmaz olacaktır.
Anne sütü yeterli değilse
Önce şunu söyleyelim, Amerikan Diyetisyenler Birliği (The American Dietetic Association) ve Amerikan Çocuk Akademisi (American Academy of Pediatrics) iyi planlanmış olması kaydıyla vegan beslenmenin bebekler için sağlıklı olduğunu ve yeterli büyümeyi sağlayacağını kabul etmiştir (7). Emziremeyen veya sütü yetmeyen vegan anneler ilk bir yıl soya sütünden yapılan, kalsiyum, demir, d vitamini, b12 vitamin takviyeli hazır mamaları (soy infant formula) kullanabilirler. Bu mamaların inek sütünden yapılmış mamalardan hiçbir eksiği yoktur. İçerikleri FDA'in bebek mamalarına bulunması gereken tüm standart besin maddelerini karşılar (8). Soya mamaları lanolinden (koyun yününden) elde edilmiş D vitamini ve B12 vitamin desteği içerdikleri için bebeğin vitamin ihtiyacını da karşılarlar. Bebeğinizi mama kullanmadan sadece soya sütü veya bitkisel temelli sütler (örneğin pirinç sütü, pirinç nişastası, badem sütü vb.) ve onlardan hazırladığınız mamalarla beslemenizi –protein, vitamin, mineral eksikliği riski nedeniyle- tavsiye etmem. Soyaya alerjisi olan bebekler için vitamin takviyeli olmak kaydıyla pirinç veya badem sütünden yapılmış, litresinde 7-8 gram protein olan mamalar kullanılabilir.
Ek besinlere geçiş
Tekrar edelim, bebeğimize elimizden geldiği kadar anne sütü vermeye çalıştık, yetmediği durumlarda hazır soya mamalarını kullandık, vakti geldiğinde ek besinlere de geçebiliriz. Ek besinlere, bebeğin gelişme hızına, oturur pozisyonda durabilme, başını dik tutma, dilini kullanma becerisine göre değişmekle birlikte genellikle altıncı aydan sonra başlanır. Bebeğiniz eline aldığı oyuncakları ağzına götürüyor, sizin ne yediğinize ilgi gösteriyorsa ek besin zamanı gelmiş demektir. Ek besinlere kademeli olarak geçmek, yeni besinleri bir hafta on günlük aralarla bebeğe tanıtmak önemlidir. Böylece alerjiye neden olan, kabızlık, gaz yapan besinleri tespit etmeniz kolay olur. İmkan varsa ilk ek besin, bebekler için özel olarak imal edilen demir takviyeli hazır pirinç maması (rice cereal) olmalıdır. Pirinç mamasını evde kendiniz yapmak isterseniz, ¼ çay bardağı organik kabuklu pirinci blenderden geçirerek un haline getirin sonra 4 su bardak su ilave edip minik bir tencerede kaynatın, düşük ısıda 20 dakika kadar pişirin. Su ilave ederek kıvamını ayarlayabilirsiniz. Hazırladığınız pirinç ununa anne sütü veya soya sütü de karıştırabilirsiniz. Zamanla mamayı koyulaştırabilir, daha sonra pirinç yerine yulaf ve arpa da kullanabilirsiniz. Pirincin ilk tercih edilmesinin nedeni alerji riskinin çok az olmasıdır. Belirli aralıklarla tüm tahıllar tanıtıldıktan sonra tek bir tahıla yoğunlaşmak yerine tüm tahıllardan azar azar vermek daha iyi olur.
Tahıl gevrekleriyle tanışan bebeğe daha sonra meyve ve sebze ezmeleri başlanır. Meye sebzelerin çok iyi yıkanmış ve iyi ezilmiş olmasına dikkat edin. Muz, elma, şeftali, kayısı gibi meyveler bebeklerin hoşuna gider, avakado da besleyicidir. Portakal, mandalina gibi asitli, ekşi meyvelerin alerji riski yüksektir, bir yaşından önce vermeyin. Patates, tatlı patates, havuç, bezelye, yeşil fasulye gibi sebzeleri iyi pişirdiğinizden ve iyice ezdiğinizden emin olun. Hazırladığınız sebze meyve ezmelerine ekstra şeker, tuz, biber ve benzeri tatlandırıcılar katmayın. Bebeğiniz 8 ayı geçtikten sonra protein kaynaklarını çeşitlendirebilir, iyi pişirilmiş ve iyice ezilmiş olması kaydıyla kuru fasulye, ezilmiş tofu ve soya yoğurdu verebilirsiniz. Bebeklerin bu aylarda kaloriye ihtiyacı olduğu için yağsız ürünler (yağsız soya yoğurdu, yağsız süt) kullanmamaya dikkat edin.
KAYNAKLAR:
1-Dagnelie PC, van Staveren WA, Roos AH, et al. Nutrients and contaminants in human milk from mothers on macrobiotic and omnivorous diets. Eur J Clin Nutr 1992;46:355-366.
2-Sanders TAB, Purves R. An anthropometric and dietary assessment of the nutritional status of vegan pre-school children. J Hum Nutr 1981; 35:349-357.
3-O’Connell JM, Dibley MJ, Sierra J, et al: Growth of vegetarian children: The Farm study. Pediatrics 1989;84:475-481.
4-Centers for Disease Control. Growth Charts. http://www.cdc.gov/ growthcharts/. Accessed April 12, 2012.
5-Wagner CL, Greer FR; American Academy of Pediatrics Section on Breastfeeding; American Academy of Pediatrics Committee on Nutrition. Prevention of rickets and vitamin D deficiency in infants, children, and adolescents. Pediatrics. 2008;122:1142–52.
6-Baker RD, Greer FR, the Committee on Nutrition. Diagnosis and prevention of iron deficiency and iron-deficiency anemia in infants and young children (0-3 years of age). Pediatrics 2010;126:1040-1050.
7-Mangels AR, Messina V. Considerations in planning vegan diets: infants. J Am Diet Assoc.
8-Committee on Nutrition, American Academy of Pediatrics. Soy protein-based formulas: Recommendations for use in infant feeding. Pediatrics 1998;101:148-153.
9-Specker BL, Valanis B, Hertzberg V, et al. Sunshine exposure and serum 25-hydroxyvitamin D concentrations in exclusively breast-fed infants. J Pediatrics 1985;107:372-376.
|
Copyright © 2006 - 2024 DoktorMurat.Net, Yasal Uyarı ve Gizlilik, Site Haritasi
Dr.Murat KINIKOĞLU Sağlıklı Yaşam Rehberiniz
İntermed Sağlık Merkezi Teşvikiye cad. No: 63 Nişantaşı Şişli/İstanbul Tel: 0212 225 06 60 - Faks: 0212 2250895 |